De Groene Hamersma

Wijnen die het milieu minder belasten. Als De Grote Hamersma zetten wij die extra in de schijnwerpers. 

Massale ontbossing. De overdadige verbranding van fossiele brandstoffen. De nadrukkelijke bijdrage van de veestapel bij het ontstaan van broeikasgassen. ‘Er moeten snel ingrijpende maatregelen getroffen worden om klimaatverandering een halt toe te roepen’, zo luidde de boodschap na de klimaattop in Glasgow (november 2021). 

Nu zou je zeggen dat wijn toch niet bepaald bekend staat als een veroorzaker van een fikse CO2-voetafdruk. En zijn er dan geen andere prioriteiten?  Jazeker. Maar wijn heeft een voorbeeldfunctie, vinden wij. En wij zijn niet de enigen.

Eerder al schreef Andrew Jefford, wijnpublicist voor Decanter, dat wijn – onder meer vanwege zijn anciënniteit en culturele prestige – zich aan de top van de agrarische piramide bevindt. Met andere woorden, noblesse oblige. Want dat glas wijn in onze hand draagt bij aan het ontstaan van omgevingsschade en aan de opwarming van de aarde, door bodemafbraak, het reduceren van biodiversiteit, het vervuilen van grondwater en het vrijkomen van CO2 tijdens fermentatie, verpakken en transport. 

Als het aan ons ligt gaan wijnmakers, wijnverkopers, wijndrinkers en wijnpublicisten daar iets aan doen. 

Als De Grote Hamersma gaan wij een steentje bijdragen om die ‘milieubelasting’ helpen te verminderen. Door wijnproducenten die zich daarvoor inspannen in de (op groene stroom werkende) schijnwerpers te zetten. Hun wijnen herken je op onze website aan het De Groene Hamersma logo.

Wanneer krijgt een wijn groen licht voor De Groene Hamersma?

Wordt er biologisch of biodynamisch gewerkt? Is het een natuurwijn of Terra Vitis? Hoe zijn verpakkingen en het transport geregeld? Zijn de flessen van lichter glas? Wordt er gerecycled papier gebruikt voor etiketten en dozen?  Worden er zonnepanelen ingezet om energie op te wekken? Wordt water hergebruikt? Rijdt de tractor op biobrandstof? Wordt er rekening gehouden met biodiversiteit? Voorbeelden te over, waarbij we overigens beseffen we dat we nooit helemaal compleet kunnen zijn. En dat de milieubelasting verminderen work in progress is.  

Hoe weten wij of een wijn in aanmerking komt?

Wij baseren ons onder andere op eigen bevindingen (al staat corona reizen om een en ander ter plekke te controleren dat momenteel in de weg), op de reputaties en inspanningen van de bij ons al bekende producenten, op basis van met de proefflessen meegestuurde fiches techniques of op de certificeringen van derde partijen zoals bijvoorbeeld Demeter, Haute Valeure Enviromentale, New Zealand Sustainable Wine Growing of Certified Sustainable Wine of Chile die vaak ook te vinden zijn op de etiketten. 

Welke ‘groenduidingen’ kun je tegenkomen bij een wijn?

We hebben ze hier voor je op een rijtje gezet. Nu zijn dit overigens ‘containerbegrippen’. We adviseren je vooral ook de tekst van de proefnotitie te lezen. Niet omdat je dan een veel beter idee krijgt hoe de wijn in kwestie smaakt. Maar daarin vind je ook of er ook nog meer inspanningen van de wijnmaker op milieugebied bekend zijn. 

• biologisch 
• biologisch-dynamisch 
• natuurwijn 
• Terra Vitis 
• vegan 
• duurzaam

Hoe gaan we nog meer verslag doen over De Groene Hamersma wijnen?

Zoals gezegd: op onze website. Maar ook in onze wekelijke nieuwsbrief. Bovendien gaan we er op Facebook- en Instagram berichten aan wijden. Sowieso zullen we in onze publicaties regelmatig dieper ingaan op nieuwe ontwikkelingen wat betreft wijn en klimaat. Daarbij kun je de wijnen binnekort makkelijk vinden door het filter ‘De Groene Hamersma’ te gebruiken. Met een klik springen alle seinen (of beter gezegd misschien: wijnen) op groen. 

Levert het De Groene Hamersma logo ook een hogere score op?

Nee, dat is het niet het geval. De Grote Hamersma geeft punten voor geur, kleur, smaak en afdronk. En deelt bonuspunten uit voor ‘extra goed in zijn soort of voor zijn prijs.’ Het logo van De Groene Hamersma is zuiver en alleen bedoeld om aan te geven dat de wijnmaker in kwestie extra inspanningen heeft gedaan op het gebied van duurzaamheid.  

We hebben je nodig

Graag gebruiken we je als deep throat. En dan bedoelen we niet zozeer als drinker maar als tipgever. We kijken met belangstelling uit naar wijn en wijnproducenten met voornoemd ‘daderprofiel’ die wij misschien nog niet kennen. Infomeer ons. 

Ook lezen we graag over initiatieven van wijnwinkeliers, wijnbars of restaurants bij jou in de buurt. Is er sprake van een fiks aanbod van milieuvriendelijke wijnen? Kent de wijnkaart een focus op ‘lokaal’? (Immers, een wijn die de halve wereld over heeft moeten reizen om bij jou in de buurt te belanden, veroorzaakt een buitenproportionele CO2-voetafdruk). Spant de plaatselijke wijnspeciaalzaak of supermarkt zich wellicht extra in met wijnen die het beste voor hebben met Moeder Aarde? 

Laat het ons weten op info@degrotehamersma.nl. 

Gangbare groene begrippen

Lutte raisonnée

Dit is de beredeneerde landbouw. Je kan het zien als een tussenvorm. De wijnmaker kiest er bewust voor om niet biologisch gecertificeerd te zijn. Dit belemmert hem namelijk in zijn keuzevrijheid. Maar het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen wordt alleen ingezet indien de oogst in gevaar is. Zie het als het gebruik van een aspirine. Die gebruik je niet uit voorzorg, maar alleen als je hoofdpijn hebt. Treffen we een wijn van een wijnmaker die op deze manier werkt, dan labelen wij ‘m als ‘duurzaam’ en tref jij deze rode, witte of die rosé bij De Groene Hamersma.

Biologische wijnbouw

Als wijnmaker kan je ervoor kiezen om biologisch gecertificeerd te werk te gaan. Deze manier van werken is een transitie proces en duurt enkele jaren, voordat je daadwerkelijk het bio-certificaat mag tonen op het etiket van je wijn. Er zijn ook wijnboeren die wel biologisch werken, maar niet de moeite nemen om een bio-certificaat aan te vragen. Om biologisch gecertificeerde wijnen op de markt te brengen, mag een wijnmaker in de wijngaard geen gebruik maken van kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen. Ook mag je bij biowijnen minder sulfiet gebruiken om de wijn te stabiliseren. In verschillende landen, streken en regio’s worden verschillende bio-logo’s gebruikt. Dit is het bekendste.

Het Europees biologisch keurmerk kun je sinds augustus 2012 vinden op biologisch geproduceerde wijnen uit de Europese Unie.

Biodynamische wijnbouw

Biologisch-dynamisch: biologisch in de overtreffende trap. Wijnen met als fundament de antroposofische principes van Rudolf Steiner, een Oostenrijkse filosoof en antropoloog die leefde van 1861 tot 1925. De centrale gedachte bij biodynamische wijnbouw is dat de wijngaard wordt gezien als een ecosysteem dat volledig in balans moet zijn. Dat betekent dat er sprake is van biodiversiteit met andere planten, insecten en uitsluitend natuurlijke bestrijdingsmiddelen en homeopathische preparaten die moeten zorgen voor levenskracht. Uitgangspunt bij alle beslissingen die de wijnmaker gedurende het jaar neemt (zoals bijvoorbeeld het moment van snoeien, oogsten en bottelen) is de stand van de maan en andere hemellichamen. De biodynamisch werkende wijnboer mag voor deze inspanningen naast het EU bio-logo ook nog het Demeter keurmerk voeren.

De naam Demeter komt van de Griekse godin van de landbouw. Het certificaat wordt niet alleen gebruikt voor wijn, maar voor allerlei natuurproducten die biodynamisch worden geproduceerd.

Vin Nature

Vin nature. Vin naturel. Naked wine. Vino vero. Wijn van wijnmakers die nog strenger in de leer zijn dan de bioboeren en biodynamie-adepten. Van wijngaard tot botteling blijft menselijk handelen tot een minimum beperkt. Fermenteren gebeurt zonder toevoegingen. Bottelen zonder te filteren. Eikenhout: liever niet. Bij voorkeur wordt er ook helemaal geen sulfiet gebruikt. Het begrip low (soms non) intervention wine dekt de lading beter. Geen garantie voor lekker(der) overigens. Kent alleen in Frankrijk sinds kort een keurmerk: vin méthode nature. Er is een proefperiode van drie jaar ingesteld. Vijftig wijnmakers doen daar aan mee. Bij succes wordt het verder in Frankrijk en in andere Europese landen uitgerold.

Terra Vitis

Terra Vitis heeft het goed voor met milieu, mens en aarde door wijnen te maken volgens door zichzelf opgelegde strenge ecologische richtlijnen. Biologisch mogen Terra Vitis wijnboeren zich niet noemen, maar het gebruik van herbiciden en pesticiden is minimaal. En door wat zij ‘culture raisonnée’ noemen (wijn produceren met respect voor de natuur) wordt er ook geen kunstmest gebruikt, mag wijnbouwapparatuur geen vervuilende messing of koper bevatten en bestaat er een zorgplicht voor de omgeving. Bovendien staat Terra Vitis transparantie voor: het proces van stok tot botteling is volledig traceerbaar.

Vegan wijn

Van oudsher werden dierlijke middelen toegepast bij het klaren van de wijn. Caseïne, albumine en isinglass waren de meest courante. Hier hechtten de troebele stoffen in de wijn zich aan, waardoor je op een eenvoudige manier de wijn helder wijn kon maken. Maar albumine is eiwit uit een kippenei. Caseïne is een dierlijk eiwit dat in melk zit. Isinglass is een visproduct.  Bovendien werd er ook wel gelatine gebruikt. Maar die passen natuurlijk niet in een veganistisch dieet. En bovendien: duurzaam is anders. Gelukkig zijn er inmiddels alternatieven voorhanden: de bekendste is bentoniet. Dit is een natuurlijke natrium-kleisoort die de klus net zo goed klaart. Tegenwoordig gebruiken bijna alle wijnmakers dat en zijn hun wijnen dus ‘standaard’ vegan. Alleen niet iedere producent vindt het de moeite waard om dit met een logo ook op het achteretiket te vermelden. De slimmeriken doen dat wel: die weten dat de vraag naar vegan namelijk enorm toeneemt.

Duurzaam

Elektriciteit, watergebruik, productie en transport. Hoe zorg je er als wijnmaker voor dat je het milieu zo weinig mogelijk belast? Er zijn al voorbeelden te over. Laten we er een eentje uitlichten met een voortrekkersrol. In 2010 spraken we namens De Grote Hamersma al eens met Miguel Torres senior over de inspanningen die deze Spaanse wijntycoon toen al op dat vlak deed. 

Toen sprak Torres de hoop uit om de CO2-uitstoot van zijn bedrijf over tien jaar met 20 procent teruggebracht te hebben. Daartoe had hij 12000 vierkante meter zonnepanelen laten plaatsen, werd zijn hele wagenpark hybride en werden bij een aantal bodega’s zeewierfilters ingezet om de vrijkomende CO2-uitstoot op te vangen. Vervolgens werd het zeewier na gebruik weer verwerkt tot biobrandstof voor de tractoren. 

Inmiddels etaleert hij een nog grotere ambitie. Onlangs lazen wij in Decanter over zijn wens om tussen nu en 15 jaar al zijn wijndomeinen volledig CO2-neutraal te laten functioneren. Een kapitaalintensieve inspanning waarvoor hij jaarlijks 11 procent van de winst gebruikt ter financiering van milieuprojecten. Daarbij is Torres met name geïnteresseerd in het opvangen van koolstofemissies, de opslag ervan en de mogelijkheid om het om te zetten in energie. In zijn winery in Penedès, waar het bedrijf zijn oorsprong kent, is ondertussen een biomassaketel in gebruik genomen, waardoor de CO2-uitstoot op jaarbasis met 1300 ton wordt teruggebracht. 

Maar ook andere ‘spelers’ voelen de urgentie. Recent is een initiatief als de Sustainable Wine Roundtable, waarin gerenommeerde wijnhuizen, retailketens, kenniscentra en brancheorganisaties de krachten bundelen om een wereldwijde standaard voor de wijnsector ontwikkelen. Concha y Toro, Ahold-Delhaize, kurkproducent Amorim, Geisenheim Universiteit, Jancis Robinson en Treasury Wine Estates maken daar onder meer deel van uit. 

Ook kleinschaliger inspanningen zijn er te over. Van ploegen met een paard in plaats van met de tractor. Tot het plaatsen van vogelhuisjes en bijenkasten vanwege de biodiversiteit. 

En tot slot, en beloof je dat je niet zult niet schrikken: wijn in een PET-fles, als BIB (Bag in Box) of in blik kent een lagere CO2-uitstoot. En ook in bulk verscheepte wijn die lokaal wordt gebotteld is milieuvriendelijker dan wijn die in een glazen fles op de eindbestemming belandt.