Drink je port, dan drink je historie

Het verhaal van port begint aan het einde van de 17^e eeuw met de Negenjarige Oorlog. Lodewijk de Veertiende van Frankrijk, de Zonnekoning, krijgt het aan de stok met zijn Engelse collega ‘King Billy’. In Nederland beter bekend als koning-stadhouder Willem III. Aanleiding van het conflict was de heerschappij over de Pfalz en het overzeese gebied Louisiana. Dat strekte zich uit van La Nouveau Orléans (tegenwoordig New Orleans) tot aan de huidige Canadese staat Quebec, waar nog altijd Frans wordt gesproken. Engeland kreeg van de Fransen een handelsembargo aan z’n broek. Dat betekende geen Bordeaux meer in de Britse wijnglazen. En toen hadden we de poppen aan het dansen. 

‘Dan halen we die wijn wel een deurtje verder’, antwoordde Willem III. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Uiteindelijk kwamen de Engelse wijnliefhebbers uit in de Portugese havenstad Porto. In eerste instantie werden de schrale rode wijnen uit het nabijgelegen Vinho Verde gebruikt om te exporteren, maar deze trokken de barre overtocht naar Engeland niet en kwamen al bedorven aan voordat ze verkocht moesten worden. Zelfs de stevigere wijnen uit de verderop gelegen Douro vallei hadden de grootst mogelijke moeite om de overtocht naar Engeland te overleven. Men had behoefte aan een wijn die kon reizen. En dat kan alleen als een wijn veel alcohol, suikers, zuren en tannines heeft

De Douro (in Spanje beter bekend als Duero) mondt bij Porto uit in de Atlantische Oceaan en is de natuurlijke weg naar de wijngaarden in de verder stroomopwaarts gelegen Douro vallei.

Het waren nota bene de Nederlanders die de oplossing bedachten: brandewijn! Wij Nederlanders distilleren al sinds de Middeleeuwen. Onder de alias ‘brandy’ werd van druivensap een distillaat gemaakt. De beroemdste brandy ter wereld is overigens cognac, maar we dwalen af. In Portugal praten we over ‘aguardente’, waarvan het alcoholpercentage mag oplopen tot 78%. Nog altijd wordt dit druivendistillaat toegevoegd aan port. Als de vergistende druiven een alcoholpercentage van 8% bereiken, komt de aguardente eraan te pas. 

Door toevoeging van aguardente stopt direct het gistingsproces. Daardoor blijven natuurlijke onvergiste suikers over in de wijn. Het alcoholpercentage schiet omhoog naar 20% en de wijn behoudt zijn geweldige zuren en krachtige tannines. Het resultaat is port: een wijn die tegen een stootje kan, dankzij een hoog alcoholpercentage en ongeveer 100 gram restsuiker per liter.

Vroeger werden de druiven in de Douro vallei getreden met blote voeten. Tegenwoordig worden de portwijnen van Symington gemaakt met behulp van een automatische treedmachine, die tegelijkertijd de temperatuur van het gistingsproces beheerst.

Nu hebben we port en dan begint het pas. Want als wijnmaker heb je de keuze om een ruby of een tawny te maken. Lees er alles over in hoofdstuk 9 van De Grote Hamersma Wijncursus. In het kort komt het erop neer dat de paarsgekleurde ruby fruitgedomineerd is en relatief kort rijpt op grote eikenhouten vaten. De invloed van het hout is daardoor minimaal. Tawny is vernoemd naar de taankleurige (geelbruine) verschijning van de port. Door een lange rijping op relatief kleine houten vaten verliest deze port zijn kleur en krijgt hij een geoxideerd notenachtig aroma.

Ruby rijpt kort op groot hout. Tawny rijpt lang op kleine eikenhouten vaten die ook wel ‘pipes’ worden genoemd. 

En wat is nou een betere plek om port te proeven dan de plaats waar het wordt gemaakt? Ik twijfelde zo lang tussen Porto en de Douro vallei, dat ik beide op beide plekken op zoek ging naar de geschiedenis van port. Volgens Warre’s Port, een porthuis waarvan de historie nota bene teruggaat tot het jaar 1670, is de Douro vallei de beste plek om ruby te proeven. Quinta da Cavadinha is hun eigen wijngoed, maar wegens ernstige renovatiewerkzaamheden wijken we uit naar Quinta do Bomfim. Dit domein is eveneens in handen van Symington Family Estates, en is de thuisbasis van Dow’s Port.

De Douro vallei staat garant voor adembenemende uitzichten, terrassenwijngaarden en een bodem rijk aan leisteen.

In een blindproeverij komen verschillende ruby’s voorbij. Waaronder de absolute Champions League van ruby: Vintage Port. In dit geval gemaakt van druiven uit de Cavadinha wijngaard van slechts één oogstjaar variërend van 2004 en 2001 tot 1995. Ook LBV is een port die tot de ruby-familie behoort. Normaalgesproken gemaakt om snel op dronk te zijn en jong te drinken, alleen nu verschijnt de Warre’s LBV 1991 op tafel. Na al dit geweld verschijnt de laatste blind geschonken ruby op tafel. Een port die jong en levendig oogt. Fruitig, sappig en krachtig. Maar wel van een hoog kwaliteitsniveau. De verrassing is groot als we bij het demasqué ontdekken dat we de Warre’s Warrior Finest Reserve in het glas hebben. Gewoon te koop per half flesje bij Albert Heijn voor €7,59.

Tot de ruby-familie behoren ook Vintage en LBV, portwijnen met een oogstjaarvermelding. Ruby combineert uitstekend met chocolade en blauwaderkazen zoals Stilton.

In Porto drink je tawny. Ben je wel eens in Porto geweest? Dan heb je aan de overkant van de Douro de port lodges zien liggen in Vila Nova de Gaia. In deze rijpingsfaciliteiten liggen de portwijnen totdat ze worden gebotteld. Direct na mijn ontbijt mag ik meedoen met de tawny challenge. Een proeverij waarbij je drie verschillende componenten van een tawny proeft, en daarmee de perfecte blend moet maken. En dat is lastiger dan je denkt. Een Aged Tawny is een port met het karakter van een 10-, 20-, 30- of 40-jarige tawny en mag worden gemaakt van basiswijnen uit verschillende oogstjaren. In dit geval is de referentiewijn de Warre’s Otima 10 Year Old Tawny: elegant en vriendelijk met krenten, noten, dadels en vijgen. Je schenkt hem op 12 graden Celsius.

De Warre’s Otima 10 Year Old Tawny bestaat uit verschillende componenten uit 2009 (50%), 2012 (33%) en 2014 (17%). 

Wil je een reis naar Porto en de Douro vallei in stijl afsluiten? Dan eindig je op woensdagmiddag met een lunch in The British Factory House. Deze voormalige Gentlemen’s Club is het hoofdkwartier van de Britse portshippers en werd tussen 1785 en 1790 gebouwd onder toezicht van de Britse consul John Whitehead. Bezoekers zijn overigens niet welkom en toegang wordt alleen verleend aan genodigden van de Treasurer, de jaarlijks wisselende bestuurder van de club, die uiteraard werkzaam is bij een van de grote Britse porthuizen.

Voor de Wednesday Lunch in The British Factory House in Porto wordt de rode loper letterlijk en figuurlijk uitgerold voor de gasten. 

The British Factory House is uitsluitend geopend op woensdag voor de lunch. Volgens de huidige Treasurer Caldeira heeft dit alles te maken met de post uit Engeland, die er vroeger altijd drie dagen over deed om naar Portugal te komen. Op zondag werd er niet gewerkt in Engeland, waardoor de Portugezen op woensdag altijd een lege inbox hadden. En dus tijd hadden om te lunchen met concullega’s. Onze Portugese gastvrouw Isabel Monteiro heeft een andere verklaring: na de lunch komt er altijd weinig werk meer uit haar handen. Geen wonder als de lunch wordt afgesloten met een bottomless karaf Warre’s 1980 Vintage Port…

door Bas Korpel

Belangrijke jaartallen op een rij: