Ik hou van spanning. Vooral in wijn. Wijn met energie, met rafelrandjes - niet te glad, zeker niet gepolijst. Een beetje rauw en hoekig mag het soms best zijn. Anders, zonder uit de bocht te vliegen. Wijn met onverwachte kanten. Bijvoorbeeld eentje waarvan de smaak niet is zoals de geur je doet vermoeden. Wijn die niet altijd standaard ‘wijn’ is. Maar je soms eerder doet denken aan cider, bier of sherry. Aan thee zelfs. Dat soort wijn.
En dus houd ik ook van spannende wijnstreken en wijnlanden - daar waar (vaak tijdelijk) wijnmakers elkaar aansteken met nieuwe ideeën en/of juist oude ideeën vakbekwaam afstoffen. Waar fascinerende landschappen en tradities de koers bepalen. Of waar extreme omstandigheden vragen om bijzondere vormen van wijnbouw.
Zo kwam ik een tijdje geleden op het spoor van Portugal. De grote onbekende naast Spanje, Italië en Frankrijk. Dat spoor volgde ik al een tijdje en Foot Trodden, het prachtige boek van Simon J. Woolf, hielp me nog verder op de juiste weg.
Portugal, beroemd om zijn port, om zijn vinho verde misschien, maar dan houdt het toch al vrij snel op. Een nogal vergeten land soms, als het gaat om droge rode en witte wijnen. En dat ligt niet per se aan ons, dat waren ze zelf ook al een beetje aan het vergeten. Door de teruglopende interesse in port en daaraan verwante versterkte wijnen, waar het land vooral bekend om stond, gingen druiventelers eens beter kijken naar wat ze op het land hadden staan. De wijngaarden in het noorden van Portugal in de Douro-vallei, geboortegrond van de portwijn, staan beplant met een veelheid aan druivenrassen. En omdat in port er zo’n 30 verschillende zijn toegestaan, sommigen spreken zelfs over meer dan 80, staan die soms ook kris-kras door elkaar op het land. De boeren leverden vaak het hele boeltje tegen oogsttijd in één keer aan bij de lokale coöperatie en het boeide dus minder wat het exact was. Totdat het interessant werd - in veel gevallen ook financiële noodzaak - om op eigen titel wijn te gaan maken.
Bekende druivennamen die in rode port gebruikt worden zijn: touriga nacional, touriga franca, tinta roriz (AKA tempranillo in Spanje) en tinta barocca. Maar er zijn nog veel meer minder bekende rassen in het spel: souzão, rufete, viosinho, gouveio, rabigato. En voor witte port: donzelinho branco, sercial, folgasão, gouveio branco, malvasia fina, rabigato branco, viosinho, verdelho. Je kent ze vast (niet). Of, zoals ik, slechts enkele.
Alleen al deze rijkheid aan landeigen variëteiten - dit is nog maar een greep uit één wijnregio in Portugal - maakt het land een spannend wijnland. In totaal schijnen er ruim 300 inheemse druivenrassen te zijn. Het is nog geen Italië met meer zijn dan duizend, maar het is spannend en er is vast meer te ontdekken.
Dat is niet alles. In sommige delen van Portugal maken ze op heel klassieke manieren wijn. In Vila Alva, zo’n 200 kilometer ten oosten van Lissabon tegen de Spaanse grens, in de wijnregio Alentejo, doen ze dat al ruim 2 duizend jaar in vrijstaande kleipotten. Talha’s heten die dingen. De wijn wordt er praktisch op zijn natuurs gemaakt en is excentriek in al zijn facetten. Alleen de smaak al: Bijna cognacaanse wijn, waar alles in zit. Honing uit aardewerk, niet zoet hoor, maar het aardse, boenwas, rond, strak en stroef tegelijk - in balans - zilt, bitter en zuur. Niet voor iedereen. Zo schreef ik ooit over een witte Talhawijn van Mestre Daniel, één van de mannen die zich hard maken om deze traditie te redden voor de toekomst. Of dit, over een rode (dat kan dus ook): Back to the future. Of net andersom. Van eiken vat naar aarden pot. Baga is de druif, Portugal de afzender. Wijn zonder make-up. Hooguit een lik klei voor de vorm. 1 van slechts 2266 flessen. Biologisch bovendien. Knap sap. Je leest het zelf: spannend!
Bij al dat spannends komt dan nog dat ik de wijn bij voorkeur (op zijn minst) biologisch blief. En dat is er. De Portugese wijnproductie staat misschien nog niet in de toptien wereldwijd als het gaat om het percentage biologisch ten opzichte van het geheel, maar wél als het gaat om de jaarlijkse groei van dat percentage. In de periode 2014-2019 staat het land op de 9e plek. Bovendien staat Portugal ook op plek 9 van meest producerende wijnlanden overall, dus er wordt flink wat wijn gemaakt. Van alle 14 wijnregio’s in Portugal komt veruit de meeste wijn uit de Douro, de minste van de Azoren. In 2019 was 4 duizend hectare biologisch gecertificeerd, zeggen cijfers uit 2021. Op het totaal van 173 duizend hectare aan wijngaarden (andere bron) is dat een magere 2,3 procent. Tja, dan is er nog een wereld te winnen. Als het al een beetje klopt, deze cijfers. Desalniettemin, ook biodynamische en natuurwijnen zijn rap in opkomst.
En dacht je, net als ik, bij Portugese wijn vooral aan rood dan aan wit of iets anders? Alle opties komen voorbij naast rood: wit, rosé, oranje, pet-nat (ook in wit, rosé, oranje en soms bijna rood) en mousserend volgens de traditionele methode (Espumante).
Ik had het geluk om de laatste tijd flink wat Portugese bio- en natuurwijnen te mogen proeven en die bleken van uitstekende kwaliteit én vaak verrassend te zijn. Zo ontdekte ik dat een witte van bical en arinto die vlak aan de kust gemaakt wordt perfect bij klassieke asperges met aardappel, ei en boterjus smaakt. Dat er opvallend veel field-blends tussen zitten (meerdere druivenrassen in één wijngaard). Dat ze er ook toffe witte wijn van rode druiven maken. Dat er heerlijke hybride-cider is van appels én druiven. Dat het opvallend vaak ook vegan wijnen zijn. Dat wijnmakers streven naar pure smaken met minimale ingrepen en zo veel mogelijk ruimte voor de natuur. Dat er dus woest wit, ronkend rood en ruige rosé is. Spannend op een goede manier.
De importeurs van wie ik enkele proefflessen mocht testen variëren van sympathiek klassiek (Sandor Wine Import), tot vooruitstrevend authentiek (Vasco Wijn), tot baanbrekend origineel (Punt75). Allemaal met (ook) bio of nog natuurlijker. En er zijn er nog zóveel meer, leerde een snelle blik op Google mij. Hier op DGH levert de zoekterm Portugal je al meer dan 160 treffers op. Doe je bio dan houd je er 18 over. Da’s bovengemiddeld veel! Doe er je voordeel mee.
Ik moet wel iets opbiechten. Iets waardoor de spanning van dit verhaal misschien wel iets wegzakt. Ik was nooit in Portugal. Nee, ik snap het zelf ook niet zo goed. Daar komt dit jaar verandering in. Want hoe dan ook vind je me deze zomer op de Azoren, een vulkanische Portugese eilandengroep midden in de Atlantische Oceaan. Met - je raadt het al - héél spannende wijnen. Wordt vervolgd…
Niels van Laatum
Welkom bij De Grote Hamersma, waar we de top 10 rosé wijnen onder de 10 euro presenteren. Ontdek betaalbare rosés die je smaakpapillen zullen verrassen zonder je portemonnee te belasten. Onze select...
De zon draait al weer warm. De natuur heeft weer kleur op de wangen. En daarmee neemt ook de dorst naar de vrolijkste aller wijnsoorten toe. Alle seinen staan weer op groen voor rosé. Nog even voor a...
Hier vind je de actuele top 10 pinot grigio onder 10 euro van alle door ons geproefde en beoordeelde wijnen nu verkrijgbaar in de winkel. Maar er zijn nog veel meer lekkere tempranillo wijnen daarom v...
Ik hou van spanning. Vooral in wijn. Wijn met energie, met rafelrandjes – niet te glad, zeker niet gepolijst. Een beetje rauw en hoekig mag het soms best zijn. Anders, zonder uit de bocht te vli...
